De IJsballon - Alec Wilkinson

Boek details:
Auteur: Alec Wilkinson
Titel: De IJsballon
Originele titel: The Ice Balloon
Vertaling: Ruud van de Plassche
Verschijningsdatum: maart 2012
Bladzijde: 274
Uitgeverij: Ambo Anthos
ISBN: 9789026323522

Samenvatting:
Aan het einde van de negentiende eeuw waren alle pogingen om per schip of per slee de Noordpool te bereiken gestrand. De Zweedse ingenieur S.A. Andrée was ervan overtuigd dat een reis per luchtballon dé manier was om de hindernissen te overwinnen die het poolijs opwierp. Andrée en zijn twee compagnons vertrokken - uitgerust met wetenschappelijk instrumentarium en voldoende proviand voor een reis van vele maanden - op 11 juli 1897. Ze zijn nooit meer levend teruggezien. Wat er met hen is gebeurd werd pas duidelijk in 1930, toen een groep walvisvaarders de resten van de expeditie - inclusief het logboek - aantrof in het ijs.

Het boek:

S.A. Andrée

Het boek is voornamelijk gebaseerd op een ander boek en wel Andrée's story van S.A. Andrée. Dit is niet het enige boek die aangehaald wordt door Wilkinson. In de bibliografie worden ongeveer vijftig referenties genoemd. Het verhaal gaat over de Zweed Salomon August Andrée. Andrée werd op zijn reis vergezeld door meteoroloog Nils Eckholm en natuurkundedocent Nils Strindberg. Zoals de samenvatting al aangeeft was Andrée overtuigd dat een reis per luchtballon de manier was om de Noordpool te bereiken. Of het was gelukt, kon men pas vaststellen toen in augustus 1930 (ruim dertig jaar later) een Noors schip, de Bratvaag, de lichamen heeft gevonden. Ze werden gevonden bij het Witte Eiland, dat nu Kvitøya heet. Bij de lichamen waren de dagboeken aanwezig van de ongelukkige avonturiers. Zodoende is men te weten gekomen wat er gebeurde nadat de ballon op 11 juli 1897 opsteeg.

Voordat het zover is wordt de voorbereiding tot aan de ballontocht beschreven. Je krijgt zo een redelijk compleet beeld hoe het er in die tijd eraan toeging. Tijdens de voorbereiding worden andere pogingen en tochten naar de Noordpool beschreven. Ook haalt Wilkinson een aantal wetenswaardigheden aan, zoals de Viking Rabna Floki die IJsland heeft ontdekt en zo genoemd heeft, het Nova Zembla-effect, dat waterstofballonnen absurd gevoelig zijn voor luchtdruk, temperatuur, de dichtheid van het gas dat ze bevatten en het gewicht van hun last. Ook geeft Wilkinson uitleg over de verschillende soorten ijs en de verschillende Noordpolen. Andrées bestemming was de geografische Noordpool. Daarnaast is er een magnetische Noordpool, een geomagnetische Noordpool, de relatieve ontoegankelijke Noordpool en de Noordpool van de kou.

Hieronder een aantal boeken waar Alec Wilkinson naar verwijst:

• A philosophical Enquire 1757 - Edmund Burke
• The Andrée Diaries - Gurli Linder
• Ballon over Lapland - Edward Daniel Clarke
• Three years of arctic service - Adolphus Greely
• Ghosts of Cape Sabine - Leonard Guttridge

De tocht van Greely wordt uitgebreid beschreven met onder andere Fort Conger en Cape Sabine. Meer over de expeditie van Greely is te vinden op de Archive en de TimeToEatTheDogs websites.

Adolphus Greely

Al die verhalen over poolexpedities deden me denken aan de poolexpedities van tegenwoordig zoals die beschreven zijn in het boek Tegenpolen van Bernice Notenboom. Eigenlijk gaat het bevoorraden van de expeditie tegenwoordig weinig anders dan hoe het in het verleden ging. Het verschil is dat de bevoorrading vroeger met schepen werd gedaan en tegenwoordig met vliegtuigen. Ook deden de verhalen me denken aan de film Nova Zembla. Op zich wel logisch, want Willem Barentsz komt een aantal keer voor in het boek.

Conclusie:
Alec Wilkinson heeft een mooi verhaal gemaakt van de poolexpeditie van S.A. Andrée. Tijdens het vertellen van de expeditie vertelt hij de tochten van andere expedities. Zo kom je veel te weten over de poolexpedities die in het verleden zijn uitgevoerd. Je beleeft het eigenlijk zelf mee. Dat komt ook wel doordat er 29 foto's opgenomen zijn in het boek. De foto's zijn onder andere afkomstig van de camera die Nils Strindberg bij zich had tijdens de expeditie. Dit maakt het verhaal compleet. Een mooi boek.

Wetenswaardigheden:
Het boek staat vol van de feiten en anekdotes. Ik heb hieronder een aantal opgenomen.

• Eskimo's namen wraak op wolven die hen hadden aangevallen door scherpe messen met het lemmet omhoog in het ijs te zetten.
• Café de la Mort aan de Boulevard de Clichy.
• Fridtjof Nansen met zijn schip de Fram.
• Eerste ballonpoging van Andrée mislukt. De tweede poging volgt een jaar later. Eckholm heeft zich teruggetrokken en wordt vervangen door civiel ingenieur Knut Hjalmar Ferdinand Fraenkel.
• Andrée komt zangeres en actrice Ida Gawell tegen bij de familie Strindberg.
• Virgo loods met ballon op Spitsbergen.
• In het jaar na de eerste ballonpoging verloven Anna Charlier en Nils Strindberg zich.
• Polaris expeditie met de belevenissen van George Tyson.
• James Glaisher klom tot 11 km hoogte in 1862 in een ballon.
• Strindberg is begraven in Stockholm. Begraafplaats Noord.

In Gränna, de geboorteplaats van Andrée, staat een museum over hem. Ze hebben daar ook de jaarlijkse ballonnendag ter ere van hem. We zijn nog niet in Gränna geweest, maar daar gaat hopelijk snel een keer verandering in komen.

De tocht van Andrée is niet alleen in boekvorm verschenen, er is in 1982 ook een film over hem gemaakt, namelijk The Flight of the Eagle. De film was in twee delen op Youtube te bekijken. De poolijs scènes werden opgenomen in de Botnische Golf, de Baltische Zee. In de film speelt Cornelis Vreeswijk de rol van Lundstrom. De film geeft goed weer wat Andrée door moest maken. Helaas is de film niet meer te zien op Youtube vanwege rechtenschending. Hieronder is we de triler te zien en een andere film over de film.

In 1997 heeft regisseur Jan Troell, die ook de Flight of the Eagle heeft geregisseerd, een vervolg gemaakt, En frusen dröm. In deze documentaire zijn de foto's van Nils Strindberg te zien. Ze zijn verweven met beelden van de film van Jan Troell. 

Recensies:

- Over boeken, enzo
- NRC
- Volkskrant
- Liberales
- Reisboeken
- Haarlem's Dagblad krantenartikel