Eskimoland - Niko Tinbergen

Boek details:

Auteur: Niko Tinbergen
Titel: Eskimoland
Verschijningsdatum: 2017
Bladzijde: 211
Uitgeverij: Van Oorschot
ISBN: 9789028261976

Flaptekst:
In het 'Internationale Pooljaar' 1932-1933 reist de jong gepromoveerde bioloog Niko Tinbergen met zijn vrouw Lies per schip vanuit Kopenhagen naar Groenland. Ze gaan ruim een jaar doorbrengen in eskimonederzettingen aan de oostkust van dat immense eiland. Eskimoland is een fris en helder verslag van een geweldig jaar van vrijheid en schoonheid in de natuur.

Het boek:
De naam Niko Tinbergen kwam ik recent tegen in het boek EILAND blues van Anneke de Bundel en Nicole Franken in het verhaal De ijzige stilte van Groenland. De naam Niko Tinbergen is in mijn geheugen blijven hangen en ik zag laatst het boek Eskimoland plotseling in de bibliotheek staan en direct meegenomen. Dat het boek opviel kwam door de omslagfoto. De foto is gemaakt door Niko Tinbergen en toont de drie oudste vrouwen van Kûngmiut in 1933. Eskimoland is in 1934 verschenen en in maart 2017 heruitgegeven. Zoals de flaptekst al aangeeft hebben Niko en zijn vrouw Lies een jaar doorgebracht in eskimonederzettingen aan de oostkust van Groenland. Hieronder de kaart van dat gebied.

Het voorwoord in de herdruk is geschreven door Tijs Goldsmidt. Het boek is een verslag van de zevenentwintigjarige bioloog Niko Tinbergen over hun verblijf (met zijn vrouw Lies Rutten) van een jaar bij de Eskimo's in Groenland in de omgeving van Angmagssalik. Ze hadden een aanbod gekregen in het Internationale Pooljaar (1932-1933) om mee te gaan met een wetenschappelijke expeditie naar Groenland. Het heeft hun veel opgeleverd. Ze hebben biologisch en antropologisch kunnen observeren en tegelijkertijd verzamelde de Tinbergens ook voorwerpen, kleding, maskers en beeldjes voor het Museum van Onderwijs in Den Haag (nu Museon). De voorwerpen zijn nog steeds te zien in de Poolzaal van Museon en natuurlijk heeft het dit boek opgeleverd. Een verslag die veel gelijkenissen vertoond met het verslag van Hugh Beach in A Year in Lapland. Tinbergen heeft gelukkig niet al te veel biologische aantekeningen in het verslag opgenomen. Hij gaf dat zelf ook al aan in het voorwoord en het is hem goed gelukt.

Op 14 juli 1932 vertrokken ze met de Gertrud Rask van Helsingör naar Oost-Groenland. Ze reisden samen met de Engelse expeditie onder leiding van Mr. Watkins en F. Spencer Chapman. Chapman heeft een verslag Northern Lights gemaakt. Deze zijn in twee delen hieronder te bekijken.

Frederick Spencer Chapman: Northern Lights (part 1) from Pitt Rivers Museum on Vimeo.

Frederick Spencer Chapman: Northern Lights (part 2) from Pitt Rivers Museum on Vimeo.

Eenmaal aangekomen in Groenland gaat Tinbergen los over het leven met de Eskimo's wat resulteert in mooie verhalen over sjamanen, de taal van de Eskimo’s, hoe haaien gevangen worden, de zeehondenjacht en een complete beschrijving van de ijsberenjacht en de daarbij horende regels van de verdeling van het vlees en huid.

Een mooie uitspraak van Tinbergen is:

In de loop van het jaar werd het duidelijk dat ze zich zeer gelukkig mochten achten nog zoveel van het leven van een oorspronkelijk, nog weinig gedegenereerd jagersvolk te kunnen zien.

Conclusie:
Een leerzaam verhaal over Eskimo's uit Groenland. De naam Eskimo's was in 1932 - 1933 normaal, maar ze hebben zichzelf de naam Inuit gegeven. Op deze website staat beschreven waarom ze zichzelf Inuit noemen en geen Eskimo's. In de heruitgave is de naam Eskimo gehandhaafd. Het verslag van Tinbergen vond ik zelfs in 2020 nog steeds boeiend. In de heruitgave is de taal wat gemoderniseerd zodat het wat prettiger leest dan de uitgave uit 1934. Het verslag is voorzien van vele foto's die gemaakt zijn door Tinbergen. Het vormt een mooi geheel die een en al respect voor de Eskimo's uitstraalt en waaruit ook blijkt dat Tinbergen het erg naar zijn zin had in deze periode. Veel nieuwe dingen geleerd over het leven op Groenland in de jaren dertig en over de arctische vogels.

Wetenswaardigheden:

• Umiaqs, omgekeerde huidenboten.
• Ajore (leraar) Karl Andreassen ook wel Kârale genoemd door de Eskimo's.
• Trawler Lord Talbot.
• Expeditie onder leiding van Ejnar Mikkelsen. 
• Fridtjof Nansen en zijn skitocht over het Groenlandse ijs wordt aangehaald. Die reis vormde de basis voor zijn tocht met de Fram.
• Van de Groenlanders leerden ze voor twee typen van stormen een speciale naam: een uit oostelijke richtingen waaiende, die zware sneeuwval in de winter en slagregens in de zomer bracht, heette Neqajâq, een uit noordelijke of westelijke richting waaiende, die heldere hemel en in de winter lage temperaturen bracht, Pidirrâq.
• Fridtjof Nansen: “....as a general principle, most people, no doubt, wash themselves for altruistic reasons....” (First Crossing of Greenland p. 261). Gaat over het niet wassen in Groenland in de winter. 
• Zout op de gezichten vanwege het zout in de ijskristallen.
• De honden krijgen van het eten van haaienvlees sterke ingewandsstoornissen en gaan niet alleen hevig braken, maar raken ook gedeeltelijk verlamd: ze lopen met sterk doorgezakte poten en schommelen als dronken mensen.
• Púkitsormiut - de laaglanders.
• Qatsimaleq. Methode van jagen op een zeehond die op het ijs ligt. IJsberen jagen op een qatsimaleq op dezelfde manier als de Groenlanders, of misschien is het andersom en hebben de Groenlanders het van de ijsberen afgekeken.
• Deense natuuronderzoeker Alwin Pedersen.
• Het avontuur van Ûmitsoq.(Hij met de baard).
• Gustav Holm en de Konebaadsexpedition in 1883.
• Twee Viking kolonies op Zuid Groenland. De Österbygd en de Vesterbygd.
• De gevreesde Angakut. Zo heetten de mannen die het voorrecht hadden met de geestenwereld in verbinding te staan.
• Tupilaq is een wezen dat door een mens, mits hij de eigenschappen daartoe heeft, gemaakt kan worden uit levenloze delen van verschillende mensen en dieren. De maker blaast het gewrocht leven in en geeft het een opdracht, meestal het berokkenen van leed aan een persoonlijke vijand van hemzelf. Hieronder het verhaal en de tekeningen uit het boek.

• De Amerikaan Stefansson heeft vele jaren onder de Eskimo’s van het uiterste noorden van Amerika gewoond.
• Ervaring van Tinbergen: zolang er overvloed is zijn de mensen gul, maar zodra de voorraden krap worden blijken ze hardvochtige egoïsten te kunnen zijn.
• Angakoq eigenschappen. Bepaalde macht over bovennatuurlijk wezen.
• De Deense archeoloog Therkel Matthiassen.
• Meddelelser om Grönland.
• Kangerdlugssuaq de grote fjord.
• Kangerdlugssuatsuaq de vrij grote fjord.
• Sneeuwhoenders en lemmingen zijn vleesfabrikanten.
• Deense taalkundige en etnografisch Thalbitzer overwinterde in 1906-1907 in Angmagssalik. 
• Een Europeaan die onder de Eskimo's komt leven is aanvankelijk een nietsnut die door de vergaande specialisatie in zijn maatschappij zijn onafhankelijkheid heeft verloren. Tracht hij niet die onafhankelijkheid althans ten deel terug te winnen, dan blijft hij in de ogen van deze universele Eskimo's een onhandige slungel wie niets toe vertrouwd kan worden.
• Tinbergen en vrouw gebruikten een woontent groot model Kamp Eerde van Carl Denig.
• Katdlunait - blanken.
• Deense ontdekkingsreiziger Knud Rasmussen lag met twee schepen voor de kust.
• Gekerstende sjamaan Andreas Kârale.

Recensies:
- De Volkskrant
- NOS
- Hebban
- 8Weekly
- Trouw
- Met de neus in de boeken
- NPO1
- Passionate Nomads