A year in Lapland - Hugh Beach

Boek details:
Auteur: Hugh Beach
Titel: A year in Lapland - Guest of the Reindeer Herders
Verschijningsdatum: juli 2001
Bladzijde: 256 blz
Uitgeverij: University of Washington Press
ISBN: 9780295980379

Hugh Beach

Samenvatting:

As a young man Hugh Beach went to live with the Saami reindeer hunters of Swedish Lapland. His lyrically written and very personal story of trying to fit into the herding way of life is a rare insider's account of the Saami. In a passionate and informed Afterword to this new edition of the book, he revisits his old friends and looks at how Sweden is attempting to balance the conflicting needs of reindeer herders and environmentalists in the 21st century.

Dit boek heb ik meer dan een jaar geleden al gelezen en was toen al redelijk ver gevorderd met de blogpost. Helaas is er toen iets mis gegaan in Blogger zodat de gehele blogpost weg was. Het betekende eigenlijk dat ik het boek opnieuw moest lezen. Laatst kwam ik nog wat aantekeningen over het boek tegen. Op basis hiervan weer een nieuwe blogpost geschreven. In deze blogpost heb ik een aantal afbeeldingen uit het boek gebruikt. Ik heb hiervoor toestemming gekregen van Hugh Beach. Wel moet onder elke afbeelding de naam van Hugh Beach staan. De reden hiervoor staat in het antwoord van Hugh Beach hieronder:

As for using pictures or illustrations from the book, you have my permission if you reference them properly, listing my name under each. The publishers have cautioned me long ago that otherwise my copyright might be voided by others who copy the pictures from your blog without asking for my permission. 

Hugh Beach geeft les aan de universiteit van Uppsala. Zijn staat van dienst is op de website van de universiteit van Uppsala te lezen. De lijst van zijn publicaties is hier terug te vinden.

Het boek is uitgebracht in 2001, maar gaat over de periode in de jaren zeventig toen Hugh Beach verscheidene keren naar Zweeds Lapland is geweest en zelfs een jaar daar heeft gewoond. Het boek gaat voornamelijk over het jaar dat hij met de Zweedse Samen heeft doorgebracht. Het boek is niet geschreven vanuit antropologisch standpunt, maar vanuit het persoonlijk standpunt van Hugh. De belevenissen als gast van de Saami. Het heeft een zeer interessant boek opgeleverd met ontzettend veel informatie over de Saami. Veel van deze informatie kom je bv ook tegen in het boek Veertig dagen zonder schaduw van Olivier Truc. Dat boek ben ik op dit moment aan het lezen en is de reden dat ik deze blogpost eindelijk afgekregen heb. Tevens stonden in het boek De Laatste Grens van Karin Anema een aantal dingen die Hugh Beach ook in zijn boek genoemd had. Karin Anema trok een korte tijd met de Saami op in de tegenwoordige tijd. Hugh Beach trok een volledig jaar met de Saami op toen men nog niet geheel gemoderniseerd waren. Het boek is een must have voor degenen die de meer over het leven van de Saami's wil weten. De rest van de blogpost zal bestaan uit wetenswaardigheden uit het boek. Het zijn er best wel veel geworden ondanks dat ik flink moest schrappen. 

Tekening uit het boek A Year in Lapland.

• Goahttieh: hut voorzien van turf. Wordt nu gebruikt voor opslag en roken van vis.
• Een oude Lapland truc: Het is niet mogelijk om alcohol te bemachtigen in de bergen. Saami staan er bekend om dat ze een fles drank helemaal leegdrinken. De truc is om de alcohol te verdelen over meerdere eenheden.
• Drank in de oude dagen was erg belangrijk. Dit komt ook terug in de film Kautokeino-opprøret.
• Trolldrums, sjamaan trommels beschilderd met figuren. Vaak getekend met de rode sap van chewed alder bark (gekauwd els schors), 
• Figuren op trommels. Zon, regenboog, wind, dieren. De arpa (brass ring) vibreert over de trommel naar de rode figuren, bijvoorbeeld op een beer. De geesten zijn het dan mee eens om op de beer te jagen.
• Sjamaan of najd met trolltrumma. Wil je meer weten over het leven van een najd dan kan ik de boeken van Megan Lindholm (Tillu, vrouw van de toendra en Kerlew, broeder van de wolf) sterk aanbevelen.
• Guabbada, andere naam voor de trommel. Het boek The Divine Thunderbolt met daarin de vermelding over Guabbada lijkt me een interessant boek. De ebook uitvoering is hieronder te bestellen. Waarschijnlijk ga ik dit boek ook bestellen. 
• De noordse Saami Karesuando moesten naar het zuiden vanwege gesloten Noorse grenzen. Ze gingen naar Jokkmokk en bleken een andere manier van rendierhouden te hebben. Jokkmokk hield de kudde dichtbij elkaar en de noordse Saami lieten de rendieren los en liepen door andere kuddes heen. Dit leidde tot wrijving.
• Waterkrachtcentrale Tjaktjajaure en de bijbehorende problemen voor de herders dat het graasland overstroomt werd en dat de migratie routes van de rendieren aangepast moesten worden. Tevens verandering voor de visstand. Ook de goahtties kwamen onder water te staan toen de dam klaar was.
• Virihaure.
• Rubberlaarzen tot kniehoogte veroorzaakten blaren. Gras in de Saamischoenen absorbeerde het zweet en veroorzaakten geen blaren.

Rendierslacht.
Foto uit het boek van Hugh Beach.

• Kuorpak was de verzamelingsplaats voor de herfst slacht en de winter separatie van de rendieren. Hiernaast is een helikopter te zien die de dode rendieren (maximaal vijf) verplaatst naar de mobiele slachtwagens. De mobiele slachtwagens kunnen niet bij de koraal in Valli komen omdat Valli nogal afgelegen ligt. De helikopter is dan een oplossing. Rendieren moeten namelijk binnen vijf minuten nadat ze zijn gedood gevild worden. De huid geeft anders een slechte smaak aan het vlees.
• Voor de slacht moeten de rendieren eerst rustig worden voordat ze gedood worden. Anders komt er een soort zuur in het vlees (melkzuur in de spieren) en dat is niet bevorderlijk voor de smaak.
• Sito is een van Sirkas sameby's zomerdorpen.
• Choo is Samisch voor Hugh.
• Gadniha, mensen van de onderwereld. Äparis, ongewenste kinderen, meestal buiten het huwelijk geboren en gedood door hun moeders. Meer info over verhalen en legendes van de Saami is hier te vinden.
• Ritsemjokk waterkrachtcentrale. Ritsemjokk ligt in het Padjelanta gebied. Padjelanta kwam in het gelijknamige boek van Anton Quintana al uitgebreid aan bod. We zijn zelf even in het gebied Stora Sjöfallet geweest.
• Änonjalme.
• Arasluokta. Meer informatie over dit gebied is te vinden op Fjällvandring i Padjelanta. Mooie foto's zijn te zien op deze website.
• Gahkku, glödkaka – samiskt tunnbröd.
• Saami uitvinding, de rakkas.

Rakkas, foto uit A Year in Lapland van Hugh Beach.

• Kalf markering is noodzakelijk om het 's avonds laat of vroeg in de ochtend te doen als het nog koud is. Anders zou het onmogelijk zijn om de rendieren van de winderige bergtoppen te verjagen waar ze de insecten kunnen vermijden.
• De rendiervlieg, cephenomyia trompe, probeert haar eitjes in de neus van de rendieren te spuiten waar ze uitkomen. De luchtwegen van de rendieren raken zo verstopt en gezwollen dat de rendieren sterven.
• Een rendiermoeder kan haar kalf identificeren door zijn grom en vice versa, zelfs op grote afstand.
• Vaak is één oor van de rendieren de "persoonlijke oor" en de andere de "familie oor". De markeringen worden tegenwoordig geregistreerd en gecontroleerd, zodat er geen twee Saami in hetzelfde gebied identieke merken hebben. Bovendien is het belangrijk dat het oormerk niet gemakkelijk veranderd kan worden zodat het simpel iemand anders merk kan worden.
• Castreren van de mannelijke rendieren met een tang gaat vaak mis. Niet zo flexibel als met de tanden. Met tanden castreren is illegaal. Met de tang is snel en minder pijnlijk voor de rendieren. Een filmpje hierover is te zien in deze blogpost.
• In het voorjaar en de vroege zomer kan men vaak een rendier zien op drie poten terwijl ze met één poot over hun nieuwe gewei wrijven. De Saami zeggen dat de rendieren bezig zijn met "het maken van geweien". Is een rendier lam in één achterpoot en vervolgens niet in staat om het gewei te wrijven aan die kant, dan is de kans groot dat het gewei vervormd.

Onverharde geweien. Foto uit het boek van Hugh Beach.

• Rendieren die gecastreerd zijn volgen niet meer het reguliere gewei groei schema. Er moet dan niet te hard worden getrokken aan het onverharde gewei. Ze kunnen breken en de rendieren bloeden vervolgens dood door het gebroken gewei. 
• De ideeën over het bouwen van een goahttieh.van Saamiologist Ernst Manker en Saami professor Israel Ruong komen in het boek aan bod. Je hebt onder andere turf goattiehs en tent goattiehs.
• Oude Saami beëindigden in het verleden traditioneel hun eigen leven in plaats van een last te worden. Dit was ook te lezen in Strijd om Stenvik en Padjelanta.
• Ruonasvagge, de groene vallei. De vallei is vernoemd naar de groene korstmossen op de duizenden rotsen en niet naar het groene gras.
• Het huid van het kalf is de zachtste en het fijnste voor het maken van de winterkleding. Tegenwoordig hebben nylon en wol de meeste rendieren-huid kleding vervangen en het is meestal winstgevender de kalveren op te laten groeien tot volwassen rendieren.
• Tjappa niejdda is een mooi Saami meisje.

Saami meisje. Foto afkomstig van het Saami blog.

• Biegolmai, de wind god.
• Kvanne (engelwortel) is bekend als Saami snoep.
• Oud Saami volksgeloof: als men erin slaagt om een stuk staal of een lasso over een spook kudde of een kudde van de mensen van de onderwereld te gooien, zullen de rendieren werkelijkheid worden.
• Guottalvis, de doden vogel.
• De schoenenband is het meest persoonlijke voor de Saami.
• Joiken was vroeger verboden. De kerk zag dit als zingen naar de duivel.
• In Zweden is het snijden van jonge, zogenaamde natte (met bloed gevulde) geweien van levende dieren, de juni of juli geweien, verboden om humanitaire redenen.
• Jute doek in koraal zorgt ervoor dat de kudde rendieren geen uitweg zien en dus niet ontsnappen. Een koraal kan geen kudde rendieren tegenhouden als ze willen ontsnappen. Een voor een worden de rendieren uit de koraal gehaald. Men duikt dan onder het jute doek de koraal in.
• Skuorkah.
• Van de dode rendieren die gevonden worden, snijdt men de oren af voor het oormerk. De vinder van het dier krijgt 50 kronen van de eigenaar van het dode rendier. Die kan weer een vergoeding krijgen van de overheid. In het boek Veertig dagen zonder schaduw komt dit gegeven uitgebreid aan de orde.
• Anta Pirak, een Jokkmokk Saami en zijn biograaf Harald Grundström (in de jaren 30).
• In de winter van 1975 heeft Hugh Beach eindelijk de mogelijkheid om een herfstmigratie mee te maken. In een hoofdstuk beschrijft hij de reis van Kvikkjokk naar Lillselet per ski. Mobiele telefoons waren in die tijd niet aanwezig. Alleen een paar reddingstelefoons op enkele plekken die het op dat moment niet deden.
• De historie van de Jokkmokk wintermarkt komt voorbij.
• Wolven kunnen communiceren door hun neus onder de sneeuw te stoppen voordat ze gaan huilen. Dit dempt het gehuil en leidt zowel rendieren en herders om de tuin door te laten geloven dat de wolven ver weg zijn.
• De Nordenskiöld race, genoemd naar Aldof Erik Nordenskiöld. Een mooi artikel hierover kwam ik tegen op het blog Little Lapland van Rianne Dasselaar.
• Het meest favoriete woord van de Saami "misschien" wordt Hugh Beach aan het einde van het boek duidelijk.
• De kralen mogen natuurlijk niet ontbreken en komen vaak aan bod. Hieronder is een tekening te zien van een kraal.

Een kraal. Tekening uit het boek van Hugh Beach.

Kralen zijn we zelf ook vaak tegengekomen in Lapland. Een blogpost over een kraal is hier te vinden.

Saami kraal.

Saami kraal.

Het boek eindigt met een epiloog van Hugh. Het is dan zeventien jaar later en laat zien hoe het nu gaat met de mensen die in het boek voorkwamen. De modernisatie zoals mobiele telefoons en de invloed van de Tsjernobyl ramp in 1986 worden besproken.

Reviews en informatie:
- Prof. Hugh Beach

- The Arctic Phototour
- Publishers Weekly

- Kirkes Review

- GoodReads
- Synergies prairies
- Enotes