Auteur: Mikael Niemi
Titel: Beren koken
Oorspronkelijke titel: Koka björn
Vertaling: Geri de Boer
Verschijningsdatum: 2019
Bladzijde: 448
Uitgeverij: Atlas Contact
ISBN: 9789025453220
Flaptekst:
‘Beren koken’ van Mikael Niemi speelt zich af in het uiterste noorden van Zweden in 1852. De religieuze beweging van dominee Lars Levi Læstadius vindt ongekend veel weerklank bij de inwoners. Dan verdwijnt er in de dichte bossen een veehoedster. De mensen gaan op jacht naar de vleesetende beer waarvan ze denken dat die er rondwaart. De dominee vreest echter dat er een veel ergere moordenaar aan het werk is. Met hulp van zijn ‘adoptiefzoon’ Jussi vindt hij sporen van het kwaad dat steeds dichterbij komt en algauw zijn hele beweging dreigt te vernietigen.
Het boek:
Het boek heb ik een aantal jaren geleden gelezen maar er geen blogpost van gemaakt. Men heeft een serie van het boek gemaakt en deze is sinds 15 oktober 2025 te zien op Disney+. De serie heb ik nog niet gezien maar het leek mij wel leuk om alsnog de blogpost over het boek te publiceren. Ik kwam het boek een paar jaar geleden toevallig tegen op de bibliotheek website. Het verhaal speelde zich af in Lapland en dan heb ik direct interesse. Een van de hoofdrolspelers in het verhaal is dominee Lars Levi Læstadius. Vanwege mijn interesse in de Sami is dit een bekende naam. Ik wil nog altijd een keer het boek Fragments of Lappish Mythology lezen. Dat boek heb ik in het verleden aangeschaft via Dalva Lamminmäki. Het verhaal van Beren koken speelt zich af in het dorpje Kengis en bestaat uit vier delen. Het is het jaar 1852 en het verhaal wordt verteld vanuit Johan ‘Jussi’ Sieppinen. Hij is een Sami jongen die weggelopen is van zijn moeder en zusje en opgenomen is in het gezin van Lars Levi Læstadius. Lars Levi ziet hem als de zoon die overleden is en ze trekken samen veel op. Op een gegeven moment wordt veehoedster Hilda Fredriksdotter Alatalo vermist en ontpopt Lars Levi zich als een Sherlock Holmes met Jussi als assistent. De verdwijning en andere zaken die hier mee te maken hebben is de rode draad in het verhaal. Daaromheen wordt het leven van Lars Levi en zijn beweging beschreven. Welke invloed alcohol had in die tijd en hoe de Sami onderdrukt werden.
Conclusie:
Een geweldig verhaal waarin fictie en werkelijkheid door elkaar lopen. De onderzoekstechnieken van Lars Levi zijn geweldig om te lezen. Dat heeft Mikael Niemi perfect in het verhaal verweven. De geschiedenis van de Sami ten tijde van Lars Levi Læstadius zijn ook goed beschreven. Ik heb weer veel geleerd van hoe het er in die tijd aan toe ging in Lapland. In de wetenswaardigheden heb ik geprobeerd om meer informatie over de werkelijkheid te vinden. Mikael Niemi is geboren in Pajala en dat is de plaats waar het verhaal zich voornamelijk plaatsvindt. Het is ook de plaats waar Lars Levi Læstadius dominee is geweest.
Het grootste voordeel van dat de blogpost nu pas uitkomt is dat Klaas-Jan de Boer in 2023 en 2025 twee documenten heeft uitgebracht voor Stichting de Gihonbron te Middelburg die over de kerkgeschiedenis gaan. Het eerste document uit 2023 heet 'De kerkgeschiedenis van Noorwegen, Lapland en Spitsbergen' en het tweede document uit 2025 heet 'Het leven en werk van Lars Levi Læstadius en de (West)Laestadianen'. Daarnaast ben ik erg benieuwd hoe de serie is. De precieze afloop weet ik niet meer dus dat zal weer een verrassing worden.
Wetenswaardigheden:
- Brita Kajsa, de vrouw van Lars Levi.
- Rokende boomzwam die ze branden tegen de zwermen muggen.
- Carex laestadii, plant die naar Lars Levi Læstadius is genoemd.
- Bisschop Juell.
- Dominee Andreas Qvale.
- De kerk van Skjervøy.
- Aslak Haetta, Ole Somby, Rasmus Spein, Elen Skum en een paar anderen waren bij de dienst van Qvale toen de orderverstoorders eruit gezet werden. Qvale was een tegenstander van de opwekking. Bij het zoeken naar informatie over Elen Skum was ik wel benieuwd hoe ze eruit zag. Op zoek naar een foto van haar kwam ik deze foto op Facebook tegen. Het blijkt dat er van Elen Skum geen enkele foto is maar wel van haar zus Anna Skum.
- Liikutuksia, in vervoering.
- Nils Stockfleth. Nieuwe voorganger Kautokeino.
- Lars Johan Bucht. Nieuwe drost Kautokeino.
- De meest mensen gedragen zich als rendieren. Ze willen samen optrekken met anderen, zich in een kudde voortbewegen. Als er één rendierkoe begint te grommen, doen de andere dat ook. Als één ruin een waarschuwingskreet geeft, beginnen ze allemaal te rennen, ook al zien ze zelf geen gevaar. Het rendier wordt geleid door zijn angst. Zijn vijanden zijn de veelvraat, de wolf, de beer en de lynx. De mens is ook bang; zo is hij ooit door de Heer geschapen.
- Bisschop Israel Bergman van Härnösand.
- 1717, dominee Johannes Tornberg door Russische kozakken doodgeslagen.
- Löyly, de opgieting.
- Vihta, saunagarde van berkentakjes.
- Poronmaanjänkkä, onder aan de berg de Jupukka.
- Juhani en Pekka Raattamaa en predikant Per Nutti.
- 1848, Antin Pieti en Mattis Siikavuopio. Verkondigden de opwekking onder de Noorse Samen.
- Vissers Storfjord, Mons Monsen en Hans Heiskala.
- Klenäter, in olie gebakken lekkernijen met een gat in het midden. Het recept schijnt nog uit het huishouden van Gustav Vasa te komen.
- Milla Clementsdotter.
- Daguerreotypie.
- Fredrik Waldemar Hvoslef.
- Beargalat. Duivel.
- Toen Karsuando de standplaats van Levi was, heeft hij wel hoge heren hulp geboden bij het aanschaffen van lappenschedels. Op een oude begraafplaats in Markkina lijken opgegraven en de lappenschedels meegenomen voor onderzoek. Geen idee of dit op waarheid berust. Op internet kon ik hier niets over vinden. Natuurlijk is het wel waar dat lappenschedels werden gebruikt voor onderzoek. De publicatie Lapponensis van Michiel Brouwer laat dit duidelijk zien.
- In hoofdstuk zestig is Levi tweeënvijftig jaar.
- Het boek Het gezondheidsleerboek voor de gewone man van Carl Nordblad wordt genoemd. Op internet kon ik het boek niet vinden.
- 8 november 1852. Opstand van de Samen in Kautokeino. In 2012 heb ik de film Kautokeino-opprøret gezien die daarover ging.
- Epiloog. Læstadius is tijdens zijn leven een paar keer geportretteerd. Een olieverfschilderij van François-Auguste Biard en een houtskooltekening van de Franse kunstenaar Charles Giraud. In Pajala in 2016 is een glasplaat gevonden met een donker geklede man gezeten voor de kerk van Kengis. Die kon ik niet vinden.
- De autobiografie van Lars Levi Laestadius, Mu eallin (1890), is een van de weinige documenten die hij naliet en is een grote inspiratiebron geweest voor deze roman.
Wetenswaardigheden Mikael Niemi:
- Interview Freemagazine
- Eelkje Tuma is de vrouw van Mikael Niemi. Ze komt uit Friesland.
Lars Levi Laestadius:
