Toen we in de buurt van Slagnäs waren, zijn we bij Båtsuoj Skogsamecenter te Gasa geweest. Båtsuoj betekent rendier in het Samisch.
Kaart van de omgeving
Het Saami center is in handen van Lotta en Tom Svensson. Ze zijn Saami en ze fokken rendieren. Je kunt daar 3 tours volgen. Een tour van 1,5 uur of een tour van een halve dag. De anderhalf uur durende tour brengt je langs de rendieren en de gebouwen en eindigt met koffie en gedroogd rendiervlees. De 4 uur durende tour laat wat meer zien. Je melkt de rendieren en kookt in een hut. Er is tevens een 3e tour. De 3e tour is hetzelfde als tour 2 uitgebreid met een overnachting in een hut, varen en vissen. Meer info is te vinden op hun website www.batsuoj.se.
Hut
Het verhaal van Lotta en Tom wordt mooi beschreven in dit artikel. In 2008 hebben ze nog de Culture Award gewonnen.
We waren maar 1 nacht in Slagnäs geweest en hadden niet erg veel tijd om alles te bezoeken. We kwamen redelijk laat bij Båtsuoj aan. Er was helemaal niemand aanwezig. Genoeg tijd om een aantal foto's te maken.
In de onderstaande schuur hingen wat geweien, vellen en takken van rendieren. We waren eigenlijk op zoek naar een aantal takken van rendieren om een krans te maken en ze hadden er hier genoeg.
Schuur
De bovenstaande geweien waren helaas te groot om mee te nemen. Die konden echt niet meer in de auto. De geweien kosten echt weinig. Rond de 600 SEK voor een enorm groot gewei. Gelukkig hadden ze ook een aantal kleine takken. Helaas was er niemand aanwezig. Het souvenirs winkeltje was gesloten.
Souvenirs winkeltje
De bel hielp ook niet echt.
De bel
Uiteindelijk kwamen er een stel jongens aan. 1 ervan hielp ons en het bleek dat een rendier tak 20 SEK kostte. We hebben er gelijk een stuk of 6 gehaald. Die konden nog wel ergens tussen worden gedrukt in de auto. Nog even wat foto's gemaakt en weer op weg.
De takken zijn heel thuis gekomen en het resultaat is hieronder te zien. We hadden in Arvidsjaur en in Jokkmokk iets soortgelijks gezien. In een latere blogpost komen deze nog aan bod.
Resultaat rendier takken
Båtsuoj is zeker de moeite waard om te bezoeken. Al was het alleen maar om de souvenirs. Het winkeltje zag er leuk uit en er was genoeg te koop. Over de tours kan ik weinig vertellen. Die hebben we niet gedaan.
Meer informatie over Båtsuoj Skogsamecenter is hier te vinden.
Trolljegeren oftewel Troll Hunter is een Noorse film over een trollenjager. De film is gemaakt in de trant van The Blair Witch project, ook wel Found footage of Mockumentary genoemd. Het gaat over 3 studenten die een trollenjager volgen. Leuk onderwerp en typisch Noors.
Na het kijken van de film weer enkele feiten rijker over trollen. Trollen kunnen niet tegen zonlicht. Jonge trollen ontploffen hierdoor en oude trollen verstenen.
Trollen kunnen het bloed van een christen ruiken en het belangrijkste is nog dat ze heden ten dage nog steeds bestaan. Nog meer informatie over trollen is te vinden op Wikipedia.
Een goede samenvatting van de film is te lezen op Wikipedia. De film is opgenomen in de bergen en bossen van west Noorwegen. Een zeer interessante website is die van Atle3D.com. De website geeft vrij veel informatie over hoe de film tot stand is gekomen. De website is hier te vinden. Hieronder een aantal scenes uit de film.
Trollen komen vaker voor in films. De bekendste is wel de Lord of the Rings serie. Een andere bekende zijn de Beowulf films. Die komen misschien in een latere blogpost aan bod.
De soundtrack boeide mij ook wel. Tijdens de film aftiteling werd een heftig nummer gespeeld. Op zoek naar de soundtrack van de film kwam ik nog een geweldig nummer tegen en wel het nummer Head over Heals van BigBang. Gelijk wat meer informatie over deze Noorse band opgezocht. BigBang bestaat al sinds 1992 en hebben tot nu toe zo'n 10 albums gemaakt. Hun laatste CD heet Epic Scrap Metal.
BigBang - Head over Heals
Op Youtube zijn een aantal nummer van Bigbang te horen en wel hier. Er is helaas ook een Koreaanse band die Bigbang heet. Na 25 nummers of zo is de muziek van die band te horen. Dat is nu niet echt mijn smaak. De laatste CD van BigBang "Epic Scrap Metal" geluisterd. Zeer goede muziek. Øystein Greni is de songwriter, zanger en gitarist van de band. Hij heeft de band in 1992 opgericht en is de enige die er nu nog steeds bij zit. De website van BigBang is bigbang.no.
Een andere band was The Fence. Ook dit is een band uit Noorwegen. Er is niet zo heel veel over deze band te vinden of ik zoek niet goed genoeg.... The Fence staat op de soundtrack met het nummer The New Diplomacy. Meer muziek van The Fence is te vinden op hun MySpace site. Hun website is www.fencemusic.com. Op Youtube toch nog een filmpje van The Fence gevonden. Wel leuke muziek.
The Fence - Own
De reden dat ik de soundtrack had opgezocht, was het nummer dat tijdens de aftiteling werd afgespeeld. Het bleek de Noorse band Kvelertak te zijn met het nummer Mjød. Wat een geweldig nummer is dit zeg. Lekker agressief. Hieronder het nummer.
Kvelertak - Mjød
Kvelertak is opgericht in 2007 en heeft in 2010 hun debuutalbum Kvelertak uitgebracht. De teksten zijn in het Noors en gaan over Vikingen en Noorse mythologie. Meer info is te vinden op Wikipedia.
De volledige soundtrack is te vinden op IMDB. Een nummer wat eigenlijk niet had moeten ontbreken, was Trolhammaren van de Finse band Finntroll. Gelukkig ontbreekt deze niet in deze blogpost. Hieronder het Youtube filmpje met beelden uit de film.
Kortom, een leuke film met een goede soundtrack. Ik heb weer een aantal Noorse bands ontdekt.
Arvidsjaur, een naam waar we vaak van gehoord hadden. We zijn er eindelijk een keer geweest. De omgeving van het plaatsje werd rond 1757 door de Zweden gekolonialiseerd. Daarvoor was het een nederzetting van de Saami. Deze Saami komen nog elk jaar op de wel bekende rendiermarkt
waarbij het “vee” opnieuw verdeeld wordt over de eigenaren; oudere
dieren worden geslacht en jongere dieren gebrandmerkt. In het centrum
van het stadje staat een woonwijk Lappenstaden (Lappenstad), waar de Saami nog volgens traditie kunnen leven. Het is daarbij een soort open museum voor de Zweden. Volgens informatie komen de Saami hier éénmaal per jaar bij elkaar. En met dank aan Wikipedia voor de tekst. Lappenstad hebben we helaas niet bezocht. Weer eens zonde, we hebben heel veel dingen niet bezocht. Keuzes maken is best wel lastig :-).
Toen we in Arvidsjaur waren, was er net een markt. Daar natuurlijk even over heen geweest. Lekker gezellig. Het eerste wat opviel was een Volkswagen kever. Die kwam aanrijden op de parkeerplaats. De auto viel op doordat de wielen helemaal scheef stonden. Toen de auto stil stond, stapten er een heel koppel kinderen en 2 volwassenen uit. Gauw even een foto van de kever gemaakt.
Volkswagen kever
Er was dus markt in Arvidsjaur. Gezellige boel. Op internet gezocht of er wat informatie was over deze markt en wat blijkt? Deze website heeft een overzicht van alle markten in Zweden van heel veel plaatsen. Zie afbeelding hieronder:
Marktkalender Zweden
Wat volgt zijn een aantal foto's van de markt.
Gerookte vis
Grillplaats
De bekende wafelijzers voor de grillplaatsen
Ingemar Bertilsson messen
Deze marktkraam had een set mooie messen van Ingemar Bertilsson. De Saami messen zijn erg populair, maar wat maakt een Saami mes nu een Saami mes? Om eerlijk te zijn, heb ik geen enkel idee. Er zijn zoveel verschillende messen te koop. Heeft elke Saami siida een eigen mes? Geen idee. Op Wikipedia wat informatie gevonden over de Saami siida's.
Siida verdeling in de 16e eeuw
Zou een logische verklaring kunnen zijn. Misschien een keer uitzoeken in een aparte blogpost. Ben er namelijk wel achter dat het een wereld op zich is. Er zijn vrij veel websites die over messen gaan. Een voorbeeld van zo'n website is The Blade Blog. Het gaat mij in deze blogpost om de Saami messen. Wat ik veel tegenkom is Scrimshaw. Scrimshaw staat voor gravures en houtsnijwerk gedaan in het bot of ivoor. De messen van de Saami lijkt op scrimshaw, maar toen kwam ik de onderstaande post tegen:
The same people do not use scrimshaw, they cut the pattern in to the antler (gewei) with a small knife. In older days with the tip of the knife they have. The pattern get a small V form. You cut in one direction, and cut back again in the other direction.
The old traditional same handcraft is amazing to its design and how they was made – and the patterns and the mix of wood and antler. Today there is same artist who carry the tradition and they have develop higher levels of technique and use modern tools to do the work, but it is still handmade. The Sami handcraft is of very high quality, and as you say: mind blowing. Sometimes when I se knifes I do not believe my eyes – and I am very use to se just Sameknifes. The people who learn med to make knifes was just the Same people and I have made many Same type knifes in my life. And still I am amazed sometimes. They are beautiful designed, both in patterns and in forms. The form is old and very functional. The “hook” on the sheath have a function and also the wider top of the knife. You find that out when you live in the artic and it is minus 30 centigrade and you must use glows when you shall take the knife out of, and in to, the sheath. They stay in your hands. Also when your hands is tired of long hard work with the knife, the wider top make the knife stay in your hand when your fingers get tired to hold the handle. When you put the knife in to the sheath, it come a “click” when the knife is right positioned in the sheath. This sound is also functional. When you have a lot of cloth on you, sometimes you cant se the knife. But you can here when it is fasten in the sheath ok. It is very practical. Thomas (Bron: BritishBlades.com).
Zeer interessante post van Thomas. Hij komt uit Lapland en heeft veel meer reacties op de BritishBlades site gepost. De Saami gebruiken dus geen scrimshaw, maar een mes om het patroon in te kerven.
Elk mes heeft als het goed is ook een handtekening. De website van Cultur.nu heeft een lijst met namen en de bijbehorende handtekeningen. Deze lijst is hier te vinden. Op dezelfde site is tevens een database van Saamische messen aanwezig. Een andere website die vrij veel informatie over Saami messen heeft, is de site van Jonas Sandström. Hier wordt in het Zweeds uitgelegd hoe de messen gebruikt worden en welk soort messen er zijn. Bijvoorbeeld märkarkniven. Dit mes wordt gebruikt om bij de rendieren het oormerk in te kerven.Dit komt uitgebreid aan de orde in het boek van Karin Anema - De laatste grens.
Er was zelfs een Sámi Knife workshop in Finland in 2006. Deze is in 2010 opgevolgd door Sámi Knife II.
Meer informatie over Saami messen is waarschijnlijk te halen uit de boeken van Kurt Kihlberg. Een lijst van boeken van hem is te vinden op zijn eigen website. Gezocht op internet of er boeken van hem te koop zijn in Nederland. Dit is dus niet het geval. Wie weet bij een volgend bezoek aan Zweden.
Nog een aantal interessante websites over Saami messen:
Nog even terug naar de messen van Ingemar Bertilsson. Over Ingemar Bertilsson is op internet vrijwel niets te vinden. Alleen een reactie op het blog van Gunnarknife. Op de foto staat het mailadres gibe@telia.com. Hier een mail naar gestuurd met de vraag of er meer informatie over de IB messen aanwezig is. En ik kreeg als antwoord dat Ingemar en zijn vrouw afgelopen zomer inderdaad aanwezig waren op de markt in Arvidsjaur. Ingemar is 67 jaar oud en woont in het plaatsje Boden zo'n 140 km ten oosten van Arvidsjaur. Ingemar maakt al zo'n 6 jaar messen en brengt ze uit onder de naam IB Knives. Hij maakt ook messen gemaakt van rendiergewei (antler). Hieronder een foto van zo'n mes van hem.
IB antler knife
Het zijn geen Saami messen omdat alleen Saami zo'n mes kunnen maken en Ingemar is geen Saami. Als Ingemar een mes maakt met gewei in het heft of in de schede dan noemt hij het een antlerknife. Een Saami mes is volgens hem gemaakt van een rendiergewei en de schedes gemaakt van gewei is voor de Noord Saami anders dan die van de Zuid Saami. Het ingekerfde patroon is ook anders. Zoals ik al eerder zei, het is een wereld op zich en misschien wel een blogpost als ik er nog een goed boek over kan vinden.
Op naar de volgende kraam. Een kraam met Skinn vadmal mössor (leren caps) en Tovade Tomtar (vilten kabouters) van Märta Överhem te Öjebyn.
Märta Överhem
Tovade tomtar
Klokhuizen
Er stonden een aantal kermisattracties.
Piratenschip
Beeld
Auto
Er stond op de parkeerplaats nog een leuke auto zonder wielen met een paar oude kerels er om heen. Bleek dat je in die auto kon gaan zitten en een paar keer over de kop ging. Dit is goed te zien op de volgende foto.
Auto op de kop
De auto stond tegenover een restaurant van Sibylla. Bij Sibylla hebben we een milkshake gehaald. Zo, wat een vette troep. Wel mooi uitzicht op de auto en de parkeerplaats.
Tijdens de milkshake kwam onderstaande zwarte auto eraan rijden. De rijstijl deed me erg denken aan zo'n film met een moordauto (bv The Car). Even om me heen gekeken of er geen camera aanwezig was. Nee dus.
The Car
Maar weer op stap. Hans på Hörnet. Zo, daar hadden we veel beter kunnen zitten.
Hans på Hörnet
Hans på Hörnet
Geweldige gebouwen.
Kijk eens aan, daar heb je The Car ook nog. Voor de 3e keer tegengekomen. Daarvoor scheurde de auto over de weg heen.
Stjärnurmakarna is een juwelierszaak. Deze viel bij ons op door de onderstaande foto. Het leek mij wel leuk zo'n mug thuis :-). Toch maar niet gehaald.
Myggor
Hieronder een Ljugarbänk. Volgens Wikipedia is Ljugarbänk een populaire en levendige beschrijving op een houten bankje te zitten en te praten met vrienden. De bank heeft geen specifieke uitstraling, maar is meestal van hout en simpel gemaakt. De plek van de bank is meestal buiten een winkel, in een park, op een brug of op een andere populaire openbare plaats waar mensen samenkomen of verblijven om verschillende redenen.
Een plaatselijke poster van Timoteij.Timoteij is een Zweedse popgroep die uit vier meiden bestaat en in 2008 opgericht is. De vrouwen zaten toen bij elkaar in dezelfde klas en ze zijn alle 4 geboren in 1991. Zij volgden de richting Music and production aan de Katedralskolan in Skara. Timoteij werd bekend door hun deelname aan Melodifestivalen 2010 (selectie voor het Eurovisiesongfestival). Daar eindigden zij op een vijfde plaats met hun lied Kom
(kom mee).
Timoteij - Kom (Akoestische versie)
Timoteij beschrijft hun muziek als een mix van pop, folk en wereldmuziek. Op Youtube zijn een aantal nummers te beluisteren via deze link. De website van Timoteij is te vinden op www.timoteij.se. Hier staat vrij veel informatie over Timoteij op. Ze houden als Timoteij een blog bij, maar ze bloggen ook apart. Hieronder hun nieuwste nummer. Dit nummer is meer popmuziek dan folk jammer genoeg. De nummers met folkinvloeden klinken wel goed.
Onderstaande prieel kwamen we nog tegen. Hier even gezeten. Het opruimen van de banken was wel origineel gedaan. Hadden we nog niet eerder zo gezien. Wel handig.
Prieel
Opgeruimd
Arvidsjaur is al met al een gezellig stadje. Veel gezelliger dan Jokkmokk. De markt maakt het natuurlijk ook veel gezelliger.
