Arvidsjaur

Arvidsjaur, een naam waar we vaak van gehoord hadden. We zijn er eindelijk een keer geweest. De omgeving van het plaatsje werd rond 1757 door de Zweden gekolonialiseerd. Daarvoor was het een nederzetting van de Saami. Deze Saami komen nog elk jaar op de wel bekende rendiermarkt waarbij het “vee” opnieuw verdeeld wordt over de eigenaren; oudere dieren worden geslacht en jongere dieren gebrandmerkt. In het centrum van het stadje staat een woonwijk Lappenstaden (Lappenstad), waar de Saami nog volgens traditie kunnen leven. Het is daarbij een soort open museum voor de Zweden. Volgens informatie komen de Saami hier éénmaal per jaar bij elkaar. En met dank aan Wikipedia voor de tekst. Lappenstad hebben we helaas niet bezocht. Weer eens zonde, we hebben heel veel dingen niet bezocht. Keuzes maken is best wel lastig :-).

Toen we in Arvidsjaur waren, was er net een markt. Daar natuurlijk even over heen geweest. Lekker gezellig. Het eerste wat opviel was een Volkswagen kever. Die kwam aanrijden op de parkeerplaats. De auto viel op doordat de wielen helemaal scheef stonden. Toen de auto stil stond, stapten er een heel koppel kinderen en 2 volwassenen uit. Gauw even een foto van de kever gemaakt.

Volkswagen kever

Er was dus markt in Arvidsjaur. Gezellige boel. Op internet gezocht of er wat informatie was over deze markt en wat blijkt? Deze website heeft een overzicht van alle markten in Zweden van heel veel plaatsen. Zie afbeelding hieronder:

Marktkalender Zweden

Wat volgt zijn een aantal foto's van de markt.

Gerookte vis

Grillplaats

De bekende wafelijzers voor de grillplaatsen

Ingemar Bertilsson messen

Deze marktkraam had een set mooie messen van Ingemar Bertilsson. De Saami messen zijn erg populair, maar wat maakt een Saami mes nu een Saami mes? Om eerlijk te zijn, heb ik geen enkel idee. Er zijn zoveel verschillende messen te koop. Heeft elke Saami siida een eigen mes? Geen idee. Op Wikipedia wat informatie gevonden over de Saami siida's.

Siida verdeling in de 16e eeuw

Zou een logische verklaring kunnen zijn. Misschien een keer uitzoeken in een aparte blogpost. Ben er namelijk wel achter dat het een wereld op zich is. Er zijn vrij veel websites die over messen gaan. Een voorbeeld van zo'n website is The Blade Blog. Het gaat mij in deze blogpost om de Saami messen. Wat ik veel tegenkom is Scrimshaw. Scrimshaw staat voor gravures en houtsnijwerk gedaan in het bot of ivoor. De messen van de Saami lijkt op scrimshaw, maar toen kwam ik de onderstaande post tegen:

The same people do not use scrimshaw, they cut the pattern in to the antler (gewei) with a small knife. In older days with the tip of the knife they have. The pattern get a small V form. You cut in one direction, and cut back again in the other direction.

The old traditional same handcraft is amazing to its design and how they was made – and the patterns and the mix of wood and antler. Today there is same artist who carry the tradition and they have develop higher levels of technique and use modern tools to do the work, but it is still handmade.

The Sami handcraft is of very high quality, and as you say: mind blowing. Sometimes when I se knifes I do not believe my eyes – and I am very use to se just Sameknifes. The people who learn med to make knifes was just the Same people and I have made many Same type knifes in my life. And still I am amazed sometimes.

They are beautiful designed, both in patterns and in forms. The form is old and very functional. The “hook” on the sheath have a function and also the wider top of the knife. You find that out when you live in the artic and it is minus 30 centigrade and you must use glows when you shall take the knife out of, and in to, the sheath. They stay in your hands. Also when your hands is tired of long hard work with the knife, the wider top make the knife stay in your hand when your fingers get tired to hold the handle.

When you put the knife in to the sheath, it come a “click” when the knife is right positioned in the sheath. This sound is also functional. When you have a lot of cloth on you, sometimes you cant se the knife. But you can here when it is fasten in the sheath ok. It is very practical. Thomas (Bron: BritishBlades.com).

Zeer interessante post van Thomas. Hij komt uit Lapland en heeft veel meer reacties op de BritishBlades site gepost. De Saami gebruiken dus geen scrimshaw, maar een mes om het patroon in te kerven.

Elk mes heeft als het goed is ook een handtekening. De website van Cultur.nu heeft een lijst met namen en de bijbehorende handtekeningen. Deze lijst is hier te vinden. Op dezelfde site is tevens een database van Saamische messen aanwezig. Een andere website die vrij veel informatie over Saami messen heeft, is de site van Jonas Sandström. Hier wordt in het Zweeds uitgelegd hoe de messen gebruikt worden en welk soort messen er zijn. Bijvoorbeeld märkarkniven. Dit mes wordt gebruikt om bij de rendieren het oormerk in te kerven.Dit komt uitgebreid aan de orde in het boek van Karin Anema - De laatste grens.

Er was zelfs een Sámi Knife workshop in Finland in 2006. Deze is in 2010 opgevolgd door Sámi Knife II.

Meer informatie over Saami messen is waarschijnlijk te halen uit de boeken van Kurt Kihlberg. Een lijst van boeken van hem is te vinden op zijn eigen website. Gezocht op internet of er boeken van hem te koop zijn in Nederland. Dit is dus niet het geval. Wie weet bij een volgend bezoek aan Zweden.

Nog een aantal interessante websites over Saami messen:

• Nordic/Scandinavian knives 
• Hoe wordt een Saami mes gemaakt?

Nog even terug naar de messen van Ingemar Bertilsson. Over Ingemar Bertilsson is op internet vrijwel niets te vinden. Alleen een reactie op het blog van Gunnarknife. Op de foto staat het mailadres gibe@telia.com. Hier een mail naar gestuurd met de vraag of er meer informatie over de IB messen aanwezig is. En ik kreeg als antwoord dat Ingemar en zijn vrouw afgelopen zomer inderdaad aanwezig waren op de markt in Arvidsjaur. Ingemar is 67 jaar oud en woont in het plaatsje Boden zo'n 140 km ten oosten van Arvidsjaur. Ingemar maakt al zo'n 6 jaar messen en brengt ze uit onder de naam IB Knives. Hij maakt ook messen gemaakt van rendiergewei (antler). Hieronder een foto van zo'n mes van hem.

IB antler knife

Het zijn geen Saami messen omdat alleen Saami zo'n mes kunnen maken en Ingemar is geen Saami. Als Ingemar een mes maakt met gewei in het heft of in de schede dan noemt hij het een antlerknife. Een Saami mes is volgens hem gemaakt van een rendiergewei en de schedes gemaakt van gewei is voor de Noord Saami anders dan die van de Zuid Saami. Het ingekerfde patroon is ook anders. Zoals ik al eerder zei, het is een wereld op zich en misschien wel een blogpost als ik er nog een goed boek over kan vinden.

Op naar de volgende kraam. Een kraam met Skinn vadmal mössor (leren caps) en Tovade Tomtar (vilten kabouters) van Märta Överhem te Öjebyn.

Märta Överhem

Tovade tomtar

Klokhuizen

Er stonden een aantal kermisattracties.

Piratenschip

Beeld

Auto

Er stond op de parkeerplaats nog een leuke auto zonder wielen met een paar oude kerels er om heen. Bleek dat je in die auto kon gaan zitten en een paar keer over de kop ging. Dit is goed te zien op de volgende foto.

Auto op de kop

De auto stond tegenover een restaurant van Sibylla. Bij Sibylla hebben we een milkshake gehaald. Zo, wat een vette troep. Wel mooi uitzicht op de auto en de parkeerplaats.

Sibylla

Tijdens de milkshake kwam onderstaande zwarte auto eraan rijden. De rijstijl deed me erg denken aan zo'n film met een moordauto (bv The Car). Even om me heen gekeken of er geen camera aanwezig was. Nee dus.

The Car

Maar weer op stap. Hans på Hörnet. Zo, daar hadden we veel beter kunnen zitten.

Hans på Hörnet

Hans på Hörnet

Geweldige gebouwen.

Kijk eens aan, daar heb je The Car ook nog. Voor de 3e keer tegengekomen. Daarvoor scheurde de auto over de weg heen. 

The Car part II

Nog een grappige auto

Arvidsjaur gemeentehuis

Jotun Träolja

Stjärnurmakarna

Stjärnurmakarna is een juwelierszaak. Deze viel bij ons op door de onderstaande foto. Het leek mij wel leuk zo'n mug thuis :-). Toch maar niet gehaald.

Myggor

Hieronder een Ljugarbänk. Volgens Wikipedia is Ljugarbänk een populaire en levendige beschrijving op een houten bankje te zitten en te praten met vrienden. De bank heeft geen specifieke uitstraling, maar is meestal van hout en simpel gemaakt. De plek van de bank is meestal buiten een winkel, in een park, op een brug of op een andere populaire openbare plaats waar mensen samenkomen of verblijven om verschillende redenen.

Ljugarbänk

Timoteij

Een plaatselijke poster van Timoteij. Timoteij is een Zweedse popgroep die uit vier meiden bestaat en in 2008 opgericht is. De vrouwen zaten toen bij elkaar in dezelfde klas en ze zijn alle 4 geboren in 1991. Zij volgden de richting Music and production aan de Katedralskolan in Skara. Timoteij werd bekend door hun deelname aan Melodifestivalen 2010 (selectie voor het Eurovisiesongfestival). Daar eindigden zij op een vijfde plaats met hun lied Kom (kom mee).

 Timoteij - Kom (Akoestische versie)

Timoteij beschrijft hun muziek als een mix van pop, folk en wereldmuziek. Op Youtube zijn een aantal nummers te beluisteren via deze link. De website van Timoteij is te vinden op www.timoteij.se. Hier staat vrij veel informatie over Timoteij op. Ze houden als Timoteij een blog bij, maar ze bloggen ook apart. Hieronder hun nieuwste nummer. Dit nummer is meer popmuziek dan folk jammer genoeg. De nummers met folkinvloeden klinken wel goed.

Onderstaande prieel kwamen we nog tegen. Hier even gezeten. Het opruimen van de banken was wel origineel gedaan. Hadden we nog niet eerder zo gezien. Wel handig.

Prieel

Opgeruimd

Arvidsjaur is al met al een gezellig stadje. Veel gezelliger dan Jokkmokk. De markt maakt het natuurlijk ook veel gezelliger.