Tegenpolen - Bernice Notenboom

Boek details:
Auteur: Bernice Notenboom
Titel: Tegenpolen
Originele titel: Poles Apart. A Heartwarming Journey on Ice
Vertaling: Janneke Zwart
Verschijningsdatum: 2010

Omslagfoto: Martin Hartley

Foto's binnenwerk: Bernice Notenboom
Bladzijde: 303 blz
Uitgeverij: De Bezige Bij

eBook uitgave
ISBN: 9789023456995

Samenvatting:
Bernice Notenboom wordt voortgedreven door een ontembare drang het vertrouwde los te laten en het avontuur op te zoeken. ‘Waar ren je voor weg?’ vroeg een bevriend psycholoog haar eens. ‘Waar ga je naartoe, zul je bedoelen,’ antwoordde Bernice. Door een bijna fataal ongeluk in Siberië ontstaat bij haar de behoefte om op een andere manier in het leven te staan. Op reis naar de noordpool ervaart ze de broze schoonheid van het poollandschap en in Groenland wordt ze diep geraakt door de verbondenheid van de bevolking met het ecosysteem. Dan ontmoet ze Walter, een excentrieke gids met wie ze tegen beter weten in een relatie begint. Haar leven staat op z’n kop en tijdens een barre expeditie naar de zuidpool zoekt Bernice naar een balans tussen het verlangen naar Walter en de extreme focus van de groep om te overleven.

Naar aanleiding van de blogpost 'Poolexpeditie van Bernice Notenboom' de eBook versie van haar boek Tegenpolen aangeschaft. Het boek gaat over de vier expedities die Bernice in 2007 heeft uitgevoerd en wel in de volgorde de koudepool in Siberië, de noordpool, Antarctica en de Groenlandse ijskap.

Het boek begint met een proloog over Bernice en Walter Laserer op de terugweg van de beklimming van de Mount Everest. Tijdens de afdaling door de Khumba-ijsval waar een gedenkplaat van Rob Hall (een bekende bergbeklimmer die in 1996 in de buurt van de top was omgekomen) staat, komen ze in een lawine terecht en vallen beiden in een gletsjerspleet. Bernice krijgt met Walter een relatie tijdens één van de expedities (Antarctica). De proloog vindt plaats in 2009, dus na de vier expedities. Het verhaal van Bernice over de val is terug te horen in deze aflevering van Knevel en van den Brink. Het verhaal van Walter is hier terug te lezen. De uitzending van Himalaya Alert die Bernice in 2009 gemaakt heeft, is terug te zien op Uitzending gemist.

Al twintig jaar lang gaat Bernice geregeld op expeditie. Woestijnen doorkruist, bergen beklommen, canyons verkend en geraft op wilde rivieren. Maar voor haar zijn de ultieme expedities tochten door bevroren landschappen. Ze heeft een huis in Fernie, een Canadees skidorp. Ze is hier hooguit maar een paar maanden. Mensen verzuchten vaak: Het was een fijne vakantie, maar het is heerlijk om weer thuis te zijn. Kennelijk moet je huis en haard verlaten om te kunnen waarderen wat je als vanzelfsprekend beschouwt in je dagelijkse leven. Een klein percentage mensen bezit nomadische genen en die mensen worden ongelukkig als ze te lang op één plaats verblijven. Bernice is er één van.

Deel 1: Siberië
In 2005 hield Bernice een lezing voor een groep jonge wereldreizigers in Lowther Lodge, Kensington en kwam daar in aanraking met Kate Marsden. Ze kreeg toen het boek 'Sledge and Horseback to Outcast Siberian Lepers' wat geschreven was door Kate Marsden.

Kate Marsden

Kate Marsden

Kate Marsden was een Britse verpleegster die in 1891 in haar eentje naar Siberië reisde en daar een tocht van enkele duizenden kilometers maakte op zoek naar een mysterieus kruid dat door een sjamaan werd bewaakt en een geneesmiddel tegen lepra zou zijn. Meer informatie over Kate Marsden is te lezen op deze Wordpress site. Op Facebook heeft ze een eigen groep. Het boek On Sledge and Horseback to Outcast Siberian Lepers uit 1892 is te lezen in verschillende formaten op The Internet Archive.

Bernice vertrekt in maart 2007 samen met Felicity Aston, een meteoroloog uit Engeland, naar Siberië en wel naar Jakoetië (Republiek Sacha). Hier ontdekte Kate een leprozenkolonie. Kate legde de tocht in de zomer af. Bernice en Felicity ondernemen de tocht aan het eind van de winter om op de rivier Viljoej te kunnen skiën. In Jakoetië nemen ze hun intrek in hotel Jakoetsk. Het is -32 graden buiten. Binnen is het 38 graden. Een verschil van 70 graden. In het deel over Siberië komen we te weten dat Bernice een mislukt huwelijk heeft gehad en worden gedeeltes uit het boek van Kate Marsden opgenomen in Tegenpolen.

De gids die hun begeleidt is Slava. Volgens Slava zijn extreme temperaturen niet goed voor de tanden. De vullingen barsten ervan. Dat is de reden waarom zoveel Russen gouden kronen hebben. Goud is veel sterker dan vullingen van ander materiaal. Slava hoort bij de Sacha's. De Sacha's zijn van oorsprong een sjamanistisch volk en slapen op rendierhuiden, dragen viltlaarzen, bontmutsen en bontwanten en in de joert staat de hele nacht de kachel te loeien. Als hun handen te koud worden, steken ze die in het ijskoude water om ze op te warmen.

Het verhaal van Siberië vind ik persoonlijk het mooiste verhaal van het boek. Een aantal interessante feiten zijn:

• Kate Marsden schreef in 1921 nog een boek: My Mission in Siberia. A Vindication.
• Verchojansk, Ojmjakon. Kwik tot ver beneden de zestig graden onder nul.
• IJs smelt sneller dan sneeuw waarmee er gas wordt uitgespaard.
• Aan de polen kun je altijd bellen met de satelliettelefoon, maar in de Siberische wildernis niet.
• Het dorp Kysly-Syr is in 1958 gesticht toen er olie werd gevonden.
• Anatoli, een Sacha die ze onderweg ontmoet heeft en mee is gegaan op expeditie, redt het leven van Bernice.
• Ze worden uiteindelijk opgehaald bij het dorp Khatyryk Lhomo.
• Het ziekenhuis dat Kate Marsden heeft laten bouwen in het stadje Sosnovka, achttien kilometer van Viljoejsk, is nu een psychiatrische inrichting.

Tijdens het lezen van het Siberië verhaal had ik vaak het beeld van de film The Way Back in gedachten. The Way Back is een film over een aantal gevangenen die tijdens de Tweede Wereldoorlog weten te ontsnappen uit een strafkamp in Siberië en aan een lange tocht beginnen naar de vrijheid. Deze tocht vol ontberingen voert hen van het koude Siberië via de Gobiwoestijn naar de Himalaya en India en zal zo'n 6400 kilometer bedragen. Hieronder de trailer van de film.

Deel 2: Het noordpoolgebied
In april 2007, direct na de tocht in Siberië gaat Bernice op expeditie met Doug Stoup naar de noordpool. Meer informatie over Doug Stoup is te vinden op zijn Ice Axe Expeditions website.

Bernice op de noordpool

In het noordpool verhaal wordt er veel verwezen naar eerdere noordpooljagers zoals George DeLong, Elisha Kent Kane (heeft het boek Arctic Explorations geschreven), Fridtjof Nansen, Robert Edwin Peary en Frederick Cook. Als het goed is, komen deze mensen ook voor in het boek Beroemde Poolexpedities van Lekturama. Dit boek heb ik nog in de kast liggen.

In Longyearbyen, Spitsbergen is tegenwoordig een van de mijnen omgeturnd naar een zadenbank, een Arctische kluis met miljoenen zaden van alle belangrijke gewassen op aarde. De zadenbank, bijnaam Doomsday Vault, verzekert de mens ervan dat hij na een ramp weer nieuwe en gevarieerde voedselvoorraden zal kunnen kweken. Nooit geweten en natuurlijk hierover wat meer informatie gezocht:

• Wereldzaadbank op Spitsbergen
• “Doomsday Seed Vault” in the Arctic
• A Visit To The Doomsday Vault

Vanaf Spitsbergen vliegen ze in een Antonov 74 naar de Russische landingsbasis Barneo. Meer info over het Barneo kamp is hier te vinden. Dat is het beginpunt van de skitocht naar de noordpool die in negen tot twaalf dagen bereikt moet worden.

Tijdens de expeditie kom je weer een aantal interessante dingen tegen:

• Voorspelling is dat je over 10 jaar niet meer over het zee-ijs naar de noordpool kunt lopen.
• Transpolar Drift.
• Het verhaal over de Duitse kapitein Hegemann 1870. Dit is geen familie van mij denk ik :-).
• Umberto Cagni.
• Champagnetoeristen, figuren met een dikke portemonnee, die op één dag heen en weer vliegen naar de zuidpool.
• Henry Feilden.
• Het boek Six degrees van Mark Lynas. De samenvatting van dit boek is hier te lezen.
• Beaufort Gyre. Meer informatie hierover is te vinden op de Beaufort Gyre Exploration Project website.

Deel 3: Antarctica
In het Antarctica deel luistert Bernice naar het nummer Beautiful World van Coldplay met daarin de zin: Oh all that I know is nothing to run from.

In dit deel ontmoet Bernice Walter Laserer, een Oostenrijker. Vanaf dat moment is Walter onderdeel van het boek. Walter heeft op vijftienjarige leeftijd de Eiger beklommen. De Eiger ken ik nog van de film The Eiger Sanction met Clint Eastwood. Bernice wordt verliefd op Walter. Terwijl Bernice vertrekt naar de zuidpool, beklimt Walter met een groep van tien mannen de Mount Vinson. Bernice vertrekt samen met Merete Spilling Gjertsen, Eric Philips, George Szwender en Alison Levine. George heeft in 2011 een blog bijgehouden. Alison heeft een eigen website en heeft de Seven Summits beklommen. Van de reis die ze gemaakt hebben is een blog bijgehouden en is hier te lezen. Het blog is een interessante toevoeging op het Antarctica deel van Bernice. In dit deel komen we weer een aantal interessante dingen tegen:

• In Groenland noemen ze de katabatische winden piteraq, oftewel, de wind uit het oosten. Ik had zelf nog nooit eerder van katabatische winden gehoord, maar gelukkig is er Wikipedia.

• Sastrugi, Russisch voor bevroren duinen.
• Reinhold Messner. Zijn website is hier te vinden.
• Patriot Hills is het epicentrum van Antarctische expedities.
• Het Ronne-ijsplateau, in 1948 door Finn Ronne in kaart gebracht.
• De Larsen B en C ijsplateaus. Ontdekt door de Noorse kapitein Carl Anton Larsen in 1893.
• De leden hebben tijdens de expeditie zicht op het Pensacola- en het Thielgebergte, wat onderdeel is van het Transantarctische gebergte.
• De expeditieleden komen een aantal keer in een white-out terecht. Whiteout is tevens een film uit 2009 met Kate Beckinsale. Whiteout is een spannende film en geeft weer hoe het er aan toe gaat op basisstation Amundsen-Scott te Antarctica. De trailer heb ik hieronder opgenomen.

• Roald Amundsen.
• Pool van Ontoegankelijkheid.
• Russisch station in Vostok, laagste temperatuur ooit op aarde gemeten, -89,2 graden.
• Toeristische invasie van Antartica.
• Last degree expedities. In zeven dagen naar de zuidpool.
• Zuidpool station Amundsen-Scott.

Geografische zuidpool

Op het bovenstaande bord staan de teksten van Amundsen en Scott. Bernice zou op het bord 'Het einde van de aarde: de reis vergoedt alles, de pool doet niet ter zake.' neergezet hebben.

Deel 4: Groenland
In deel vier de laatste expeditie van 2007. Drie maanden na Antarctica weer een reis naar Groenland en wel naar de Groenlandse ijskap. Heel apart is dat Bernice samen met Ole Jørgen Hammeken via de bek in de maag van een walvis gaat. Het Jonas in de walvis gevoel.

Ook tijdens deze expeditie weer een groot aantal interessante wetenswaardigheden:

• Tijdens de expeditie wordt een oemiak gebruikt. Dit is een houten boot voorzien van zeehondenhuid.

Oemiak

• 'Stille' sneeuw ook wel Dirty Dozen genoemd. Chemicaliën en pesticiden vanuit de hele wereld die geloosd worden, komen terecht in het ijs en sneeuw van Groenland. Dit wordt dus stille sneeuw genoemd. Hierover is een film gemaakt genaamd Silent Snow. De trailer van die film is hieronder opgenomen.

• Groenland is het grootste eiland van de wereld. De Inuit noemen het Kalaallit Nunaat, wat zoiets betekent als 'Land van de Groenlanders'.
• Het boek van Peter Freuchen 'My life with the Eskimo' wordt door Bernice aangehaald. Peter Freuchen heeft wel twee boeken geschreven, namelijk My life in the Frozen North en Ivalu the Eskimo Wife. Het boek 'My life with the Eskimo' van Vilhjalmur Stefansson is wel te lezen op The Internet Archive. Naar wat verder zoeken blijkt dat het boek van Peter Freuchen bekend is onder de titel 'Mijn leven onder de Eskimo's'.
• Swiss Camp, een Amerikaans onderzoeksstation.
• Knud Rasmussen.
• Jakobshavn-gletsjer.
• Uummannaq Mountain. Uummannaq is het Inuit-woord voor 'hartvormig'.
• Sila is het Groenlandse woord voor 'weer'.
• Interessant is de opmerking van Bernice: 'Het voelt opeens heel hypocriet dat ik hierheen ben gereisd met het vliegtuig.' Samen met het feit dat ze al twintig jaar op en neer reist van Canada naar Nederland is dit niet erg bevorderlijk voor het klimaat. Dit terwijl Bernice met eigen ogen wil zien wat de opwarming betekent voor de ijskappen. Kan ik niet helemaal rijmen. Interessant stukje over de invloed van transport op de klimaatverandering is hier te lezen.
• Piteraq, het equivalent van de katabatische storm in Antarctica.
• Bernice luistert tijdens expeditie naar Sigur Rós. Dit is een IJslandse band en bestaat al sinds 1994. Ik had er nog niet van gehoord. Het klinkt wel goed.

In het deel van Groenland komen Walter en Bernice eindelijk bij elkaar en wel zo'n 60 dagen voordat beide er weer op trekken. Bernice naar Groenland en Walter naar de Mount Everest.

Een goed beeld over Groenland kun je krijgen door de film Inuk te gaan kijken. De film is te bestellen bij Bol.com. De blogpost over Inuk is hier terug te lezen.

Het boek wordt afgesloten met een epiloog en verantwoording. In de verantwoording staan de boeken die vermeld worden in het boek. Ik had er al een aantal genoemd in de blogpost zelf. Hieronder nog een aantal andere boeken:

• Silent Snow - Marla Cone
• This Cold Heaven - Gretel Ehrlich
• The Future of Ice - Gretel Ehrlich
• Solitude - Robert Kull
• The Last Imaginary Place - Robert McGhee
• The Arctic - Richard Vaughan

Verder nog wat interessante informatie:

• Recensie Boeken Blogo
• Interessant artikel uit Vrij Nederland
• Artikel uit de Volkskrant: Sterke band met ijs
• Hoe kan verdere opwarming voorkomen worden?

Het boek Tegenpolen is een interessant boek met best wel veel informatie. Dit is gelijk de reden van de uitgebreidheid van deze blogpost. Het boek geeft een goede kijk in de wereld van de poolexpedities. De opwarming van de aarde is een bekend gegeven, dit was al vastgelegd in de film Chasing Ice van James Balog. De vraag is of men er in staat is om er wat aan te doen. Je kunt zelf er wat aan doen om de tips op Hoe kan verdere opwarming voorkomen worden? te volgen. Het boek Tegenpolen is onder andere te verkrijgen bij Bol.com. De eBook versie is ook bij Bol.com verkrijgbaar.