Google Translate

zondag 14 mei 2023

Slechts een diefstal - Ann-Helén Laestadius

Boek details:
Auteur: Ann-Helén Laestadius
Titel: Slechts een diefstal
Oorspronkelijke titel: Stöld
Vertaling: Angélique de Kroon
Verschijningsdatum: 2022
Bladzijde: 448
Uitgeverij: Cargo
ISBN: 9789403151519



Samenvatting:
Voor de liefhebbers van Daar waar de rivierkreeften zingen en De vliegeraar: over een Sami-meisje dat leert te strijden voor haar afkomst en het leven waar ze recht op heeft.

Ten noorden van de poolcirkel biedt de zon slechts een paar uur per dag een bleek licht voordat het landschap weer in duisternis wordt gehuld. Elsa is negen jaar oud en de dochter van een Samische rendierherder. Wanneer ze op een ochtend in haar eentje naar de rendieren skiet, is ze getuige van de moord op Nastegallu, een van de rendierkalveren. Ze wordt gedwongen te zwijgen, maar draagt het donkere geheim voor altijd met zich mee.

Tien jaar later vecht Elsa voor haar plek in de kleine gemeenschap. Ouderlingen verwachten dat de jonge vrouw haar plaats kent, maar Elsa wil meer uit haar leven halen. Terwijl om haar heen het racisme en de bedreigingen tegen de Sami escaleren, wordt Elsa het doelwit van de man die ooit haar rendier doodde.

Slechts een diefstal is een bijzondere en indringende roman over een jonge vrouw die haar plek zoekt in een samenleving die gevormd is door tradities en angst.

De auteur:
Ann-Helén Laestadius,  (geboren in 1971 te Jukkasjärvi) is een Zweedse Sami journalist en schrijver. Ze woont tegenwoordig in Solna bij Stockholm en werkt sinds 1990 als journalist. Ze heeft zelf geen rendierkudde en spreekt ook geen Samisch maar ze heeft onderzoek gedaan wat er leeft onder de Sami's met rendierkuddes. Om meer te weten te komen over Ann-Helén heb ik wat gedeeltes opgenomen uit dit interview:

"Het is voor mij belangrijk om te vertellen hoe de leefomstandigheden van de Sami zijn en wat de overheid met hen heeft gedaan. Op het eerste gezicht is Zweden een enorm omarmend en harmonieus land, maar feit is dat je een bevolkingsgroep hebt die je in die mate tekortschiet", zegt Ann-Helén Laestadius.

Haar eigen moeder heeft de mislukking aan den lijve ondervonden toen de Zweedse regering besloot dat Sami-kinderen niet naar reguliere scholen konden. Ze werden daarom weggestuurd naar speciale nomadische kostscholen. Hier werd alleen Zweeds gesproken, hoewel de 7-jarige moeder van Ann-Helén en veel van de andere kinderen alleen Sami spraken. Die ervaring hielp een hele generatie Sami vorm te geven.

"Het is altijd een groot verdriet voor mij geweest dat ik niet van jongs af aan Sami heb leren spreken, maar mijn moeder wilde niet het risico lopen dat ik in dezelfde situatie terecht zou komen als zijzelf, dus het was daarom belangrijk voor haar dat Zweeds mijn primaire taal was. Maar voor mij betekende het dat ik moeite had om me volledig geïntegreerd te voelen in de cultuur.", legt Ann-Helén uit.

Maar het is niet alleen cultuur dat de Sámi worden uitgedaagd. De regering heeft ook hun recht om rendierherders te zijn geregeld. Bepaalde gebieden zijn gewijd aan bepaalde families, zodat er geen plaats meer is voor de nomadische bevolking en voor degenen die zin hebben om rendierherders te worden. Daarnaast mogen mijnbouwbedrijven steeds vaker mijnen in de gebieden die de Sámi gebruiken voor hun rendieren.

Dit heeft ertoe geleid dat er minder ruimte is voor de rendierherders, maar ook minder ruimte voor de lokale jagers, die geen Sami zijn en nu niet meer de mogelijkheid hebben om te jagen zoals voorheen. Het draagt ​​ook in hoge mate bij aan het creëren van spanningen in lokale gemeenschappen, en er wordt steeds meer door buitenstaanders op de rendieren van de Sami gejaagd.

Ondanks meerdere politierapporten is het voor de politie bijna onmogelijk om de misdaden tegen de Sami's rendieren op te lossen. De jagers zijn zo goed en snel dat ze weg zijn voordat de politie arriveert, en laten zelden een spoor achter.


Het boek:
Slechts een diefstal is het eerste deel van een trilogie waarvan het tweede deel Straff onderussen in het Zweeds is verschenen. Slechts een diefstal bestaat uit drie delen. In het eerste deel is het Dálvi, winter 2008 en gaat over Elsa die negen jaar is, Ze heeft een broer Mattias die zeven jaar ouder is. Haar moeder Marika werd rivgu genoemd. Zo werd er met boze tongen gepraat over vrouwen die geen Sami waren. Haar moeder kwam uit de stad, Marika uit de stad. In de familie van Marika bevonden zich mensen die lang geleden zowel hun achternaam als hun oorsprong hadden afgezworen. De vader van Elsa heet Nils Johan en is rendierhouder. Elsa heeft een eigen rendier met de naam Nástegallu, Witvlekje. Elsa heeft een vriendinnetje Anna-Stina. Anna-Stina is de dochter van Hanna. Hanna heeft een broertje, Lasse. Lasse is een nakomertje en toen de ouders van Hanna en Lasse overleden was Hanna volwassen met een gezin en Lasse achttien jaar. Hanna heeft zich sindsdien ontfermt over Lasse als haar zoon. Lasse wordt dit jaar tweeentwintig en is vrienden met Mattias.

In het eerste deel staat de moord op Nástegallu centraal. Elsa is getuige van de moord op Nástegallu en ze wordt gedwongen te zwijgen. Dit geheim draagt ze voor altijd met zich mee. In het tweede deel Cakcadálvi - Herfstwinter is het 2018. Elsa is tien jaar ouder en ze is een Sami meisje geworden die voor zichzelf opkomt. Ze wil rendierhouder worden maar haar broer Mattias heeft het alleenrecht om hun vader op te volgen. Het derde deel heet Giddageassi - Voor zomer 2019. Hoe gaat Elsa om met het geheim uit 2008 en hoe loopt die verhaallijn af? 

Wetenswaardigheden:
  • De hoofdstukken worden aangeduid met een nummer met daarachter de samische tekst voor het nummer. Bv 20 - Guoktelogi.
  • Bealljebinnát: Stukjes bewaard oor die na het merken van de kalveren aan een pees draad werden bevestigd.
  • Je mocht niet opscheppen over hoeveel kalveren je had gemerkt en daarom mocht bealljebinnát niet zichtbaar opgehangen worden.
  • Holbin, het onderste deel van de kolt.
  • Geroep van de rendieren, ruovgat.
  • Suohpa, lasso.
  • Sticker op de auto van Robert met de tekst “ Tegen de ratificatie van ILO 169”.
  • De feesten bij de Sami zijn uitbundiger dan de feestjes van familie van moeders zijde. Veel dansen en kleding. Zie ook de film Ribadit - Pulling the belt. Een gedeelte van deze korte film is hier te zien.
  • Rátkin, de rendierscheiding.
  • Scheidingskraal rátkagárddis.
  • Gunsttar. Iemand die bepaalde vermogens bezat. Elsa zou een gunsttar zijn.
  • De rendieren waren biekka oapmi, eigendom van de wind.
  • Samidorp Girjás

Conclusie:
Het is even inkomen in het verhaal. Het eerste deel was wennen. Verderop in het verhaal gaat het beter en wordt het een verhaal die vlijmscherp aangeeft hoe de situatie wat betreft de Samen en de niet Sami bevolking er voor staat. Merendeel was bij mij al redelijk bekend en het is ook meermalen aan bod gekomen in de onderstaande blogposten:
Veel dingen uit het boek kwamen ook in de films voor die ik gezien heb op Sapmifilm. Wil je meer weten over de geschiedenis van de Samen dan is deze blogpost van Sommarmorgon interessant om te lezen en op dezelfde pagina staat ook een podcast over de Sami. Het eerste deel van de trilogie zit in ieder geval erg goed in elkaar. Zoals Karin van Dagreis al schrijft is het boek net een film en dit klopt ook. Alles zit erin waar de Sami mee te maken hebben. Discriminatie, zelfmoord, mijnen, klimaatverandering. het mijnbedrijf LKAB, de mannencultuur en toeristen tijdens de Jokkmokk markt. Je voelt de machteloosheid als er weer een rendier vermoord is en de aangifte op de stapel met de andere aangiftes beland en wordt afgedaan met slechts een diefstal. Het boek is een enorm succes geworden en het eerste deel wordt op dit moment verfilmd in opdracht van Netflix door Elle Marja Eira. Een interview met Elle Maria Eira is hier te lezen. Dat gaat wel goed komen met de verfilming.

Het tweede deel van de trilogie met de titel Straff gaat terug naar de jaren vijftig en volgt de rendierhoederskinderen Jon-Ante, Else-Maj, Nilsa, Marge en Anne-Risten die zeven jaar oud zijn en bij hun familie worden weggehaald en gedwongen naar een nomadische school te gaan. Dertig jaar later hebben de vijf verschillende paden gekozen om te overleven, of in ieder geval te proberen te onderdrukken. Ik ben zeer benieuwd naar dit tweede deel. Het lijkt op een zelfstaand verhaal die niets te maken heeft met Elsa en haar familie. Het eerste deel geeft een gedetailleerd inzicht in het leven van de Sami en met welke problemen ze allemaal te maken hebben. Mijn verwachting is dat dit hetzelfde geval is met het tweede deel. De trilogie en de film zorgen voor nog meer aandacht voor de problemen van de Sami dat een tijdje geleden met de film Sami Blood is aangewakkerd. Het is hard nodig voor één van de oudste culturen van Europa. Tijdens ons laatste bezoek aan Schokland was in het museum te lezen dat de eerste mensen nomaden waren en toen al omgingen met rendieren. 

Verder nog een groot compliment voor de Nederlandse vertaling van Angélique de Kroon. Zeer goed gedaan.

Ann-Helén Laestadius:

Recensies:


Gepost door
Labels: ,

Geen opmerkingen:

Een reactie posten

Abonneren op: Reacties posten (Atom)